โคพื้นเมืองไทย

     โคพื้นเมืองไทยมีความสำคัญต่อความเป็นอยู่ของเกษตรกรไทยเป็นอย่างมาก เกษตรกรในชนบทเลี้ยงโคพื้นเมืองมาเป็นเวลานาน ดังข้อความที่พบในหลักศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง เขียนไว้ว่า “ใครใคร่ค้าม้าค้า ใครใคร่ค้าวัวค้า” ซึ่งในสมัยก่อนคนไทยเลี้ยงโคเพื่อใช้แรงงานในไร่นา เช่น การไถนา การลากเกวียน การนวดข้าว หรือการลากจูงสัมภาระในการย้ายถิ่นฐาน การขนเสบียง ขนอาวุธ ในการทำสงคราม เพราะฉะนั้นโคพื้นเมืองไทย นอกจากจะมีความสำคัญทางด้านการเกษตรแล้ว ในสมัยโบราณโคพื้นเมืองไทยยังมีความสำคัญต่อความมั่นคงของประเทศด้วย การเลี้ยงโคพื้นเมืองไทยดั้งเดิมไม่ได้มีแผนการคัดเลือกและแผนการผสมพันธุ์ที่ชัดเจน เพียงแต่มีการสังเกตขวัญในการคัดเลือก เพราะในสมัยก่อนไม่ได้ทำพันธุ์ประวัติโค เพียงแต่คนเฒ่าคนแก่ในสมัยก่อนตั้งข้อสังเกตไว้ว่า โคจะมีการถ่ายทอดลักษณะตำแหน่งขวัญตามสายแม่ เพราะลูกโคทุกตัวจะมีตำแหน่งขวัญเหมือนแม่ คนโบราณจึงใช้ตำแหน่งขวัญในการคัดเลือกโคพื้นเมือง เหมือนกับการใช้พันธุ์ประวัติ แต่เคร็ดลับเหล่านี้ซึ่งเป็นภูมิปัญญาของคนไทยไม่ได้แพร่หลายนัก ต่างจากพวกฝรั่งข้อเท็จจริงเล็กๆน้อยๆเหล่านี้คงจะได้รับการพิสูจน์ไปแล้ว ดังนั้นโคพื้นเมืองจึงได้รับการคัดเลือก 2  ทางคือ 1)คัดเลือกโดยพันธุ์ประวัติ (ใช้ตำแหน่งขวัญ) และ 2)คัดเลือกโดยธรรมชาติ ตัวไหนแข็งแรง รอดตาย จะได้รับการคัดเลือก และผสมพันธุ์ จึงทำให้โคพื้นเมืองไทยมีลักษณะความทน แข็งแรง ทนต่อโรคและแมลง ทนร้อน มีความสมบูรณ์พันธุ์สูง เลี้ยงง่าย ต้นทุนการผลิตต่ำ ในชนบท เกษตรกรเลี้ยงโคพื้นเมืองเพื่อใช้แรงงาน โคชน โควิ่งลาน และผลิตเนื้อสำหรับบริโภค ซึ่งเนื้อโคพื้นเมืองเป็นเนื้อโคที่มีคุณภาพ และปลอดภัยสำหรับผู้บริโภค นอกจากนี้บางสถานที่ยังมีความเชื่อว่าโคพื้นเมืองเป็นโคอุศุภราชของพระอิศวร เช่น โคขาวลำพูนของภาคเหนือ โคชนภาคใต้ ลักษณะสีของโคอุศุภราชขึ้นอยู่กับความเชื่อของแต่ละท้องถิ่น แต่สิ่งที่เหมือนกันคือ สีกีบ สีเขา จะต้องเป็นสีชมพูอมส้ม (โคขาวลำพูน) หรือสีส้ม สีหมากสุก (พญาวัว ของโคชนทางภาคใต้) จากประวัติความเป็นมาและการใช้งานจะเห็นได้ว่าโคพื้นเมืองไทยเป็นมรดกทางปัญญา และเป็นส่วนหนึ่งของความหลากหลายทางชีวภาพ เนื้อโคพื้นเมืองไทยมีรสชาติอร่อยเหมาะสมกับอาหารไทย ลักษณะที่สำคัญของโคพื้นเมืองไทยคือ มีความต้านทานต่อโรคและแมลง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เห็บโค นอกจากนี้โคพื้นเมืองยังมีความสามารถในการทนร้อน มีความสมบูรณ์พันธุ์สูง สามารถให้ลูกได้ทุกปี ซึ่งลักษณะการให้ลูกทุกปีนั้นทำให้ให้การเลี้ยงโคพื้นเมืองไทยมีลักษณะเป็นกระปุกออมสินของครอบครัว โคพื้นเมืองไทยเป็นแหล่งพันธุกรรมที่สำคัญของประเทศไทย    


 การใช้โคขาวลำพูนในพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ


          การใช้โคไถนา


             โคอีสาน


             โคลาน


            โคชน

โคชนภาคใต้